Giriş
Mustafa Kemal Atatürk (1881–1938), yalnızca bir asker ve devlet adamı değil; aynı zamanda modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu, düşünce sistemiyle çağdaş uygarlığa yön veren bir liderdir. Hayatı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde doğup, Cumhuriyet’in kuruluşuna uzanan derin bir dönüşüm sürecini temsil eder.
Çocukluk ve Eğitim Yılları
Atatürk, 1881 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun Selanik şehrinde doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde Hanım’dır. Küçük yaşta babasını kaybetmesi, onda erken olgunlaşma duygusunu pekiştirmiştir.
İlk eğitimini Şemsi Efendi Mektebi’nde almış, daha sonra Selanik Mülkiye Rüştiyesi’ne devam etmiştir. Askerî alana ilgisi onu Manastır Askerî İdadisi’ne yönlendirmiştir. 1899’da İstanbul’da Harp Okulu’na girmiş, 1902’de piyade teğmeni, 1905’te ise kurmay yüzbaşı olarak Harp Akademisi’nden mezun olmuştur.
Askerî Kariyerin Başlangıcı
Mustafa Kemal, mezuniyetinin ardından Şam’daki 5. Ordu’da göreve başlamış, burada arkadaşlarıyla birlikte Vatan ve Hürriyet Cemiyeti’ni kurarak özgürlük mücadelesine katılmıştır.
1911’de İtalyan işgaline karşı Trablusgarp Savaşı’na gönüllü olarak katılmış ve Derne–Tobruk bölgesinde başarılar kazanmıştır. Ardından Balkan Savaşları’nda (1912–1913) önemli görevler üstlenmiştir.
Çanakkale ve Bir Liderin Doğuşu
I. Dünya Savaşı sırasında (1915) Gelibolu Cephesi’nde gösterdiği üstün askerî deha, Mustafa Kemal’i ulusal bir kahraman haline getirmiştir. Anafartalar Grubu Komutanı olarak emrindeki birliklere şu tarihi emri vermiştir:
“Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında yerimize başka kuvvetler ve kumandanlar kaim olabilir.”
Bu emir, Türk askerinin moralini yükseltmiş ve Çanakkale’nin geçilmez olduğunun dünyaya ilan edilmesini sağlamıştır.
Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in Kuruluşu
Mondros Mütarekesi (1918) sonrasında Osmanlı İmparatorluğu fiilen işgal altına girmiştir. Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlatmıştır. Erzurum (1919) ve Sivas (1919) kongrelerinde ulusal direnişin ilkeleri belirlenmiş, Ankara’da 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmıştır.
Sakarya Meydan Muharebesi (1921) ve Büyük Taarruz (1922) zaferleriyle işgal sona erdirilmiş, 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edilmiştir. Mustafa Kemal, oybirliğiyle Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
Reformlar ve Modernleşme
Atatürk, Cumhurbaşkanlığı süresince siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda köklü devrimler gerçekleştirmiştir:
- Eğitim: Yeni Türk alfabesi (1928), Millet Mektepleri.
- Toplum: Kadınlara seçme ve seçilme hakkı (1930–1934).
- Hukuk: Medeni Kanun’un kabulü.
- Bilim ve Dil: Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu’nun kurulması.
- Kültür: Laiklik ilkesinin benimsenmesi, sanat ve edebiyatta yenilikler.
Bu reformlar, modern bir ulus-devletin inşasında temel taşlar olmuştur.
Son Yıllar ve Vefat
Yoğun çalışma temposu, Atatürk’ün sağlığını olumsuz etkilemiştir. 1937’den itibaren karaciğer rahatsızlığı ilerlemiş ve siroz teşhisi konmuştur. 10 Kasım 1938 günü saat 09.05’te Dolmabahçe Sarayı’nda hayata gözlerini yummuştur. Naaşı önce Ankara Etnografya Müzesi’ne, daha sonra 1953’te Anıtkabir’e nakledilmiştir.
Sonuç
Mustafa Kemal Atatürk’ün hayatı, bir imparatorluğun çöküşünden modern bir devletin kuruluşuna uzanan eşsiz bir dönüşümün simgesidir. Onun düşünceleri, yalnızca Türkiye için değil, tüm dünya için çağdaş uygarlığa giden yolun işaret taşlarını oluşturmaktadır.